Czym jest umowa o przeniesie praw autorskich?
Umowa zobowiązująca do przeniesienia autorskich praw majątkowych przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu, prawo do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji, chyba że postanowiono w niej inaczej (art. 64 ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Należy pamiętać, żeby w umowie wypisać wszystkie pola eksploatacji, czyli sposoby użytkowania utworu. Bez tego nie będzie można używać utworu na danym polu (tj. w określony sposób). Nie jest także rekomendowane, aby ułatwiać sobie to zadanie poprzez wskazanie ogólnego zapisu o przeniesieniu praw autorskich „na wszystkich polach eksploatacji” – taki zapis budzi bowiem wątpliwości pod kątem skuteczności, albowiem nie wskazuje wyraźnie żadnego pola eksploatacji, nie spełnia zatem wymogów ustawowych. Ponadto trzeba pamiętać, że twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za każde pole eksploatacji, chyba że w umowie będzie wyraźnie zaznaczone, że przekazanie nastąpiło nieodpłatnie na danym polu. Z tego względu kwestie związane z wynagrodzeniem powinny być należycie uregulowane w umowie.
To właśnie te prawa nabywa się dzięki takiej umowie. Czy jednak nabycie autorskich praw majątkowych oznacza utratę praw twórcy do swojego utworu? Albo do wynagrodzenia za użytkowanie utworu przez nabywcę? Czy można przenieść autorskie prawa osobiste do utworu?
Jakie prawa autorskie można nabyć poprzez umowę o przeniesienie praw autorskich?
Czym zatem według ustawy są same autorskie prawa majątkowe? Jest to prawo twórcy do wyłącznego korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu (art. 17). To te prawa są przekazywane w umowie, natomiast autorskie prawa osobiste pozostają przy twórcy. Przysługują one każdemu twórcy i chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem. Autorskie prawa osobiste, obejmujące m.in. prawo do autorstwa utworu, oznaczania utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem, czy decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności, są zatem niezbywalne w przeciwieństwie do praw majątkowych. Gwarantują one twórcy, między innymi, prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania. Czy zatem nabywając prawa do aplikacji lub programu komputerowego nie możemy go zmienić? Czy możemy go wykorzystać w jakikolwiek sposób chcemy?
Warto też wiedzieć, czym różni się przeniesienie praw autorskich od udzielenia licencji – o tym piszemy szerzej w artykule Licencja i umowa o przeniesienie autorskiego prawa majątkowego.
Czy można upoważnić inną osobę do wykonywania praw autorskich osobistych?
Pomimo tego, że autorskie prawa osobiste są niezbywalne to przyjmuje się, że twórca może zobowiązać się do ich niewykonywania (np. do nieoznaczania dzieła swoim imieniem i nazwiskiem- niewykonywania prawa do autorstwa utworu). Dodatkowo, twórca może upoważnić inną osobę do wykonywania tych praw- takie zapisy są powszechnie stosowane w umowach.
Czym są autorskie prawa zależne?
Prawa do rozporządzania i korzystania z opracowania utworu przez nabywcę zależą od zezwolenia na to twórcy tego pierwotnego utworu – są to właśnie autorskie prawa zależne. Nie jest ono domyślnie wpisane w umowę przeniesienia autorskich praw majątkowych i potrzebne jest dodatkowe uregulowanie umowne, aby doszło tutaj do przeniesienia.
Twórca może cofnąć taką zgodę, jeśli w ciągu 5 lat od uzyskania zezwolenia opracowanie nie zostanie rozpowszechnione przez nabywcę. Natomiast wynagrodzenie wypłacone twórcy nie podlega zwrotowi (art. 2 ust. 3).
Co oznacza, że wynagrodzenie dla twórcy musi być godziwe i odpowiednie?
Wynagrodzenie dla twórcy musi być godziwe i odpowiednie (art. 43), a gdyby okazało się niewspółmiernie niskie, to twórca może żądać podwyższenia go za pośrednictwem sądu (art. 44).
Czy nabywca praw autorskich na utwór ma prawo do udzielać do niego licencji?
Co do zasady nabywca praw autorskich nie musi posiadać dodatkowej zgody od twórcy, aby udzielać licencji na ten utwór, do którego nabył prawa, dalszym podmiotom trzecim – nie ma konieczności takiego zapisu w umowie, aby to prawo posiadać.
Czy pracodawca nabywa automatycznie prawa autorskie majątkowe do utworu swojego pracownika?
Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron (art. 12). Kluczowe jest tutaj, aby utwór został stworzony w ramach obowiązków pracowniczych, a nie „przy okazji” wykonywania pracy.
Dlaczego warto pamiętać o karach umownych?
Kary umowne zabezpieczają obydwie strony transakcji i służą przede wszystkim temu, aby obydwie strony dotrzymały swoich zobowiązań. Stanowią często zabezpieczenie przedsiębiorcy, który zleca stworzenie odpowiedniego utworu i chce się zabezpieczyć przed naruszeniem przez twórcę praw osób trzecich, w tym w szczególności praw autorskich.
Co warto wiedzieć o prawach autorskich do programu komputerowego?
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych zawiera uregulowania szczególne w zakresie programów komputerowych. Zgodnie z treścią ustawy, programy komputerowe podlegają ochronie jak utwory literackie, z wyjątkami przewidzianymi w ustawie. Wyjątki te dotyczą w szczególności autorskich praw majątkowych. Ustawa zezwala na podejmowanie określonych czynności bez zgody uprawnionego (np. sporządzenie kopii zapasowej, jeśli jest niezbędna do korzystania z programu, czy testowanie funkcjonowania programu komputerowego). Przed sporządzeniem umowy w zakresie praw autorskich w branży IT warto zapoznać się z powyższymi regulacjami.
Dla każdej firmy kluczowe są odpowiednie kształt i treść umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych, dlatego koniecznie powinno się, co najmniej, skonsultować je z prawnikiem. Wszelkie błędy w tym zakresie mogą kosztować przedsiębiorcę spore pieniądze i przede wszystkim utratę praw do utworu, co czasem może stanowić „być albo nie być” dla funkcjonowania całej firmy.
Więcej o ochronie programów i aplikacji komputerowych znajdziesz w tekście Naruszenie praw własności intelektualnej – ochrona programów i aplikacji komputerowych i obsługa prawna przedsiębiorcy.
